Trifokal lensler, diğer bir adıyla akıllı lensler, modern göz cerrahisi uygulamalarında sıklıkla kullanılan ve özellikle katarakt cerrahisinde göz içine yerleştirilen yapay merceklerdir. “Trifokal” terimi, bu lenslerin üç farklı odak noktası sağlaması anlamına gelir: Yakın, orta ve uzak. Bu üç odaklama yeteneği, lensin özel tasarımı sayesinde elde edilir.

Trifokal Lensin Çalışma Prensipleri

Trifokal lenslerin çoğunda diffraktif optik tasarım kullanılır. Bu, lensin yüzeyinde belirli aralıklarla yerleştirilmiş bir dizi halka şeklinde mikroskobik yapıların bulunması anlamına gelir. Bu yapılar, üzerlerine düşen ışığı farklı odak uzaklıklarına yönlendirir. Böylece yakın, orta ve uzak mesafelerde net görüntüler elde edilir. 

Trifokal Lensin Çeşitleri

Trifokal lensler genellikle materyallerine, tasarımına ve astigmat düzeltme özelliklerine göre sınıflandırılır.

• Materyale Göre: Polimetilmetakrilat (PMMA), silikon veya hidrofobik akrilik gibi farklı materyallerden yapılmış trifokal lensler bulunmaktadır.
• Tasarıma Göre: Diffraktif, refraktif veya bir kombinasyon olan refraktif-diffraktif tasarımlara sahip trifokal lensler bulunmaktadır.
• Astigmat Düzeltme Özelliğine Göre: Astigmat düzeltme özelliği olan trifokal lenslere “torik trifokal lens” denir. Bu lensler, hem kırma kusurlarını hem de astigmatı düzeltebilir.

Akıllı lens olarak bilinen bu mercekler, her hastaya uyumlu değildir. İdealde, hastanın elli yaş üzeri olması ameliyatın başarısı için tercih edilen bir faktördür. Gözün anatomik yapısının bu tür bir mercekle uyumlu olması esastır. Ameliyat öncesinde göz kuruluğunun tedavi edilmesi ve belirli derecelerde miyopi veya hipermetropiye sahip olunması gereklidir. Mesela, detaylı el işleri yapan (terzi veya kuyumcu gibi) veya geceleyin sıkça araç kullanan (uzun yol şoförü veya ambulans sürücüsü gibi) bireyler için bu ameliyat ideal olmayabilir. Diyabetten kaynaklanan göz problemleri, sarı nokta hastalığı veya retina sorunları olan kişiler için de bu mercek önerilmez.

Hastaların en sık yaşadığı sorunlar arasında ameliyat sonrası ışık yansımaları ve uzak görüş kalitesindeki hafif düşmeler bulunmaktadır. İkinci sıklıkla rastlanan problem ise gözde kuruluk ve batma hissinin artışıdır. İlk sorun, genellikle 2-3 ay içerisinde azalır ve bu durum lensin yapısıyla doğrudan ilişkilidir. Üç odaklı mercekler, birbiri içinde olan üç mercekten oluşur. Bu yapıdaki lenslerin yüzeyinde, markaya bağlı olarak, birçok halka bulunur ve bu halkalardan gelen ışıklar bazı açılarda yansımalar yaratabilir. Gözdeki kuruluk hissi ise, ameliyat öncesi ve sonrasında kullanılacak olan suni gözyaşı ve özel damlalarla tedavi edilebilir.

Akıllı mercekler, standart tek odaklı merceklerle aynı malzemeden yapılmıştır. Göz içerisinde, herhangi bir yabancı cisim tepkisine yol açmadan, bozulmadan veya kesif hale gelmeden, konforla kalabilirler.

Akıllı lensin en yaygın uygulandığı durum katarakt ameliyatlarıdır. Katarakt sonrası gözlük kullanımına son vermek isteyen bireyler için bu lens idealdir. Aynı zamanda, elli yaş üzeri ve yüksek miyopi veya hipermetropisi olan bireyler için de uygundur. Eğer astigmat sorunu da varsa, astigmatı düzelten “toric” özellikli akıllı lensler tercih edilebilir.

Doğru bireyde uygulandığında, akıllı lens ameliyatı günlük aktiviteleri kolaylaştırır. Bu lens sayesinde, yakın, orta ve uzak mesafeleri gözlük kullanmadan görebilme olanağı, bireyin yaşam kalitesini önemli ölçüde artırır. Akıllı lensler, yakın, orta ve uzak mesafede net görmeyi mümkün kılar. Bu, kitap okuma, bilgisayar kullanma, televizyon izleme veya uzaktaki nesnelere odaklanma gibi günlük aktivitelerde büyük bir fayda sağlar. Akıllı lensler, günlük aktiviteleri kolaylaştırarak yaşam kalitesini artırabilir. Örneğin, spora katılmak, yemek pişirmek, alışveriş yapmak gibi aktivitelerde daha bağımsız hissetmek mümkündür. kıllı lenslere alışma süreci, bazen birkaç hafta ila birkaç ay sürebilir. Bu süre zarfında, gözler farklı odak uzaklıkları arasında geçiş yapma yeteneğini geliştirir. Bazı kullanıcılar, özellikle geceleyin parlak ışıkların etrafında yansımalar veya halo efekti gözlemleyebilir. Bu, sürüş veya gece dış mekan aktiviteleri sırasında rahatsızlık verebilir. Bazı hastalarda, özellikle düşük ışık koşullarında, uzak görüş kalitesinde hafif bir azalma olabilir. Ameliyat sonrası, ertesi gün kısıtlamalar dikkate alınarak günlük yaşantıya dönülebilir. Rutin aktivitelere dönüş ise genellikle bir hafta içinde gerçekleşir.